Mackiewicz jak lustracja.

Bez zbytniego rozgłosu przeszła, opublikowana w zeszłym tygodniu przez "Gazetę Polską", informacja na temat odnalezienia nowych dokumentów w sprawie współpracy Andrzeja Przewoźnika z SB pod koniec lat 80.

Mnie również ta sprawa nie grzeje. Poza jednym wątkiem:

Andrzej Przewoźnik był jedną z 9 osób (Władysław Bartoszewski, Cezary Chlebowski, Stanisław Dąbrowa-Kostka, Józef Garliński, Stanisław M. Jankowski, Roman Korab-Żebryk, Grzegorz Mazur, Jan Nowak-Jeziorański, Andrzej Przewoźnik), które w czerwcu 1991 r. podpisały się pod listem otwartym, przeciwko nadaniu jednej z krakowskich ulic imienia zmarłego w 1985 r. Józefa Mackiewicza.

Recepcja twórczości Mackiewicza w latach 1980-1995 była tematem mojej pracy licencjackiej. Jeden z jej rozdziałów poświęcony jest właśnie ulicy, o którą toczył się spór. Jako jedyny opisałem tę (pierwszą chyba tego typu) awanturę. Dotarłem do członków komisji, poznawałem stenogramy z jej obrad. Zredagowałem przebieg humbugu medialnego, jaki przy tej okazji przetoczył się przez ówczesny mainstream medialny z „Tygodnikiem Powszechnym” i „Gazeta Wyborczą” na czele.

We wspomnianym liście powtórzone są wszystkie kłamstwa, przeinaczenia i półprawdy jakie w ciągu dziesiątek lat wylewano na autora "Drogi donikąd". Atak na Komisję był bezpośrednim atakiem, na powracającą wówczas do świadomości polskiego czytelnika twórczość pisarza, a także na jego osobę, po dziś dzień niewygodną dla wielu wpływowych środowisk.

Ba! Było to rozciągnięte na kilka frontów uderzenie, bardzo zresztą skuteczne.
W zasadzie równocześnie z listem ukazał się w „Polityce” artykuł prof. Mariana Stępnia, równie mocno piętnujący Mackiewicza (przypomnę – Marian Stępień to były członek politbiura KC PZPR, prof. UJ, który przyczynił się do wydalenia ze studiów Bronisława Wildsteina).

To nie przypadek. Nie po raz pierwszy w "sprawie Józefa Mackiewicza", pozornie odległe sobie strony krzyczały jednym głosem. Kiedy na początku lat 80- tych, Mackiewicz za sprawą przełamania KOR-owskiego monopolu wydawniczego wdarł się przebojem w umysły „młodych radykałów”, jednym głosem krytykowały go zarówno „Trybuna Ludu” jak i środowisko Adama Michnika, późniejszego autora tezy o „zoologicznym antykomunizmie” pisarza. O tym jednak innym razem.

Atak przypuszczony na Mackiewicza w 1991 r. był o tyle skuteczny, że choć ulica jego imienia jest w Krakowie nadal, o tyle twórczość pisarza w księgarniach jest, również po dziś dzień, nieobecna. Za taki stan rzeczy należą się podziękowania nie tylko Marianowi Stępniowi, nie tylko „właścicielce” praw do twórczości pisarza, Ninie Karsov – Szechter, ale również Andrzejowi Przewoźnikowi et (bardzo do dziś silne) consortes.
Posunę się do stwierdzenia, że ten list to jeden z pierwszych tego typu ataków "Salonu".

Jak wykazywałem w pracy, większość z sygnatariuszy "listu otwartego" miała z Mackiewiczem konflikt natury osobistej. Część (jak choćby Jan Nowak) znała go za życia osobiście – stawał im na drodze swoją nieprzejednaną, do bólu antykomunistyczną, postawą (broszura "Mówi rozgłośnia polska.." - gdzie krytykował Nowaka za zwalczanie antykomunizmu). Inni (Józef Garliński, Roman Korab – Żebryk), mieli mu za złe odbrązawianie martyrologii AK (powieść „Nie trzeba głośno mówić”), czy demitologizację geniuszu Piłsudskiego podczas Wojny Polsko-Bolszewickiej („Lewa wolna”).

Zastanawiała mnie jednak obecność w tym gronie Przewoźnika, młodego, 28 letniego wówczas historyka. Wydawało mi się, że to działalność w PAX-ie miała wpływ na decyzje o podpisie pod kolejnym wyrokiem na Mackiewicza. Mackiewicz był przecież wrogiem „PAX-owców”. Uważał ich, jako polrealistów, za ignorantów uwiarygodniających komunizm, czemu dawał wyraz wielokrotnie.

Zmarły przed tygodniem red. Maciej Rybiński, tak pisał:

„Być może nie jest to najstosowniejsze porównanie, ale nasuwa się jednak z całą mocą w wolnej Polsce, za sprawą wielu środowisk, Józef Mackiewicz dzieli los lustracji. Nawet zmarły jest groźny dla żywych, bo daje świadectwo ich intelektualnego upadku i moralnego zaprzaństwa"

O lustracyjnych perypetiach dzisiejszego sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wiedziałem tyle, że zakończyły się korzystnym dla niego wyrokiem. Jak się okazało nie ostatecznym. Okazało się, że Józef Mackiewicz wygrał i tym razem. Jedynie prawda jest ciekawa.